Celem projektu jest wsparcie ukraińskich archeologów w europeizacji sposobów badania, ochrony i wykorzystania ukraińskiego dziedzictwa kulturowego oraz rozwijanie wśród Ukraińców postaw społeczeństwa obywatelskiego w odniesieniu do dziedzictwa kulturowego.
W sytuacji zagrożenia wojną oraz rabunkami dziedzictwa kulturowego Ukrainy, na prośbę Ukraińskiej Akademii Nauk, planujemy przeszkolić 4 wykładowców uniwersyteckich i 20 studentów i doktorantów w zakresie badań, ochrony, opieki, konserwacji, promocji, przepisów prawnych i administracyjnych, bezpiecznego wykorzystania dziedzictwa kulturowego do rozwoju. W ramach projektu zorganizujemy serię seminariów on-line, oraz szkołę letnią, podczas których przedstawimy podstawy teoretyczne oraz case studies. Następnie na tej podstawie uczestnicy przygotują plany działań, które przeprowadzimy podczas warsztatów terenowych. Uczestnicy będą więc mogli przetestować założenia teoretyczne w praktyce oraz utrwalić zdobytą wiedzę. Po zakończeniu prac terenowych uczestnicy przeanalizują podjęte działania, stworzą plany kolejnych działań. W ramach realizacji projektu zwiększy się wiedza jego uczestników (osoby zawodowo zajmujące się dziedzictwem) odnośnie badań, ochrony, opieki, konserwacji, promocji, przepisów prawnych i administracyjnych, bezpiecznego wykorzystania dziedzictwa kulturowego do rozwoju. Zwiększone zostanie zaangażowanie w ochronę i bezpieczne wykorzystanie dziedzictwa (społeczeństwo obywatelskie) mieszkańców regionu Komariva (gdzie będzie realizowany projekt).
Dziedzictwo kulturowe Ukrainy, będące integralną i niezwykle cenną częścią dziedzictwa europejskiego (ze względu na procesy historyczne i kulturowe dziedzictwo ściśle wiąże te obszary z cywilizacjami europejskimi), jest obecnie szczególnie zagrożone, w wyniku zbrodniczej napaści rosyjskiej i trwającego konfliktu wojennego. Dziedzictwo archeologiczne, obejmujące nieodnawialny zasób, i którego rudymentarną częścią są stanowiska archeologiczne, jest szczególnie narażone nie tylko przez działania militarne, ale również rabunek stanowisk i nielegalny handel zabytkami. W tej trudnej sytuacji podejmowane przez ukraińskich archeologów działania zapobiegawcze i ratownicze mogą być są niewystarczające i wymagać międzynarodowego wsparcia.
Ukraiński partner w projekcie, dr Oleg Valdasovich Petrauskas z Instytutu Archeologii Ukraińskiej Akademii Nauk (w Kijowie), dzięki dekadzie doświadczeń w prowadzeniu działań archeologicznych na obszarze kelmienieckiej gminy wiejskiej [https://www.komariv.in.ua/] był w stanie sformułować listę dotychczasowych zagrożeń i potrzeb związanych z ochroną dziedzictwa na specyficznym obszarze, będącym egzemplifikacją powyższych problemów. Gmina i miejsce wytypowane do prowadzenia działań proponowanych w projekcie (Komariv i obszar sąsiedni) znajduje się w obwodzie czerniowieckim (pd-zach Ukraina), na prawym brzegu górnego Dniestru, w rejonie pogranicznym z Mołdawią i Rumunią. Jest to obszar wyjątkowo bogaty w dziedzictwo archeologiczne, a jednocześnie zaniedbany, jeżeli chodzi o działania zmierzające do jego ochrony. Zespół dr. Petrauskasa jest tam jedynym podmiotem, od 2012 r. prowadzącym badania archeologiczne i podejmującym próby jego ochrony i szerszego udostępnienia w formie wystawienniczej. Działania zespołu obejmują cenne stanowiska z okresu rzymskiego i wędrówek ludów (I-V w.) w Komarivie i Buzowycy, w której znajdują się relikty prawdopodobnej faktorii rzymskiej – pierwsze tego typu miejsce w tej części Europy położone tak daleko na północ od limesu rzymskiego. Wśród problemów charakterystycznych dla powyższego obszaru jest bardzo niska świadomość wartości tego dziedzictwa wśród lokalnych społeczności, co wiąże się z dodatkowymi zagrożeniami, jak niszczenie stanowisk archeologicznych i dopuszczanie do ich rabunku przez osoby z zewnątrz tych społeczności. W wyniku kontaktów z przedstawicielami lokalnych władz dr Petrauskas zidentyfikował także szczątkową świadomość potencjalnych korzyści gospodarczych i kulturalnych, jakie lokalne społeczności mogłyby czerpać z ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym regionu.
Powyższa lista problemów powoduje, że specyficzny obszar tych działań, o własnej charakterystyce regionalnej, kulturowej i społecznej, jest doskonałym miejscem do przeprowadzenia części praktycznej szkoleń dla ukraińskich archeologów akademickich w zakresie najnowszych metod i sposobów badania, konserwacji, promocji i świadomego wykorzystania dziedzictwa kulturowego do rozwoju społecznego i ekonomicznego. Celem projektu jest podzielenie się z ukraińskimi archeologami wiedzą teoretyczną i umiejętnościami praktycznymi we wskazanym zakresie, dzięki czemu będą mogli skuteczniej podejmować działania w zakresie ochrony, promocji i wykorzystania dziedzictwa kulturowego. Zważywszy, że szkoleni będą archeolodzy akademiccy, po przeszkoleniu będą oni mogli przekazać zdobytą wiedzę swoim studentom, a więc znacznie poszerzyć zakres odbiorców tego projektu.
Zabytki ruchome oraz plan sytuacyjny stanowiska archeologicznego w Komarowie (Ukraina)
Fotorelacja z badań wykopaliskowych w Komarowie (Ukraina) na cmentarzysku kultury czerniachowskiej realizowanych w ramach polsko-ukraińskiej szkoły letniej „Wspólne dziedzictwo” w 2024 r.
Wizyta i spotkanie z lokalnymi archeologami w Muzeum Historycznym we Włodzimierzu Wołyńskim (Володимир-Волинський історичний музей)
Komarowska wieś leży w kelmienieckiej gminie rejonu dniestrzańskiego (Кельменецька селищна громада у Дністровському районі Чернівецької області). Jest to obecnie jeden z najspokojniejszych rejonów Ukrainy, jednak w tej sielskiej krainie wojna odkrywa swoje ciche, nie mniej dramatyczne oblicze. W prawie każdej miejscowości wystarczy pójść na cmentarz. Na fotografiach poniżej tradycyjne malowania domostw – błękity, turkusy, zielenie – za życia i po śmierci.
Nie samą archeologią archeolog żyje. Poniżej Dniestr i Chocimski zamek w obiektywie dr Aleksandry Rzeszotarskiej-Nowakiewicz – kierowniczki projektu „Polsko – Ukraińska szkoła letnia „Wspólne dziedzictwo”
Poniżej prezentujemy nagrania z seminariów,. które odbyły się przed rozpoczęciem badań terenowych w Komarowie. Kolejne seminaria odbędą się już wkrótce, a nagrania z nich będziemy publikować na bieżąco, abyście mogli się z nimi zapoznać.
Nagranie z Seminarium nr 1
Nagranie z Seminarium nr 2
Nagranie z Seminarium nr 3
Partnerami Fundacji w realizacji niniejszego projektu są:
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk,
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Instytutu Archeologii Ukraińskiej Akademii Nauk
Głównymi realizatorami projektu są:
dr Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz,
dr Oleg Valdasovich Petrauskas.
„Projekt jest realizowany przez Fundację Przyjaciół IAEPAN, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Instytut Archeologii Narodowej Akademii Ukrainy i Wydział Archeologii UW (Pracownia Archeologii Europy Wschodniej) i współfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w ramach programu „RITA – Przemiany w regionie”, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji„
Projekt jest prowadzony w Polsce i na Ukrainie. W ramach części stacjonarnej odbędą się ukraińsko-polskie badania wykopaliskowe w Komariwie nad Dniestrem, w obwodzie czerniowieckiem, na stanowisku z okresu rzymskiego i wędrówek ludów.
