Informacje o projekcie
„Dziedzictwo archeologiczne Mazowsza jako źródło świadomości kulturowej dzieci w wieku szkolnym” to innowacyjny projekt mający na celu kształtowanie świadomości kulturowej, postaw patriotycznych i zainteresowania lokalną przeszłością wśród Odbiorców – uczniów klas I-V szkół podstawowych z woj. mazowieckiego.
Informacje o projekcie
„Dziedzictwo archeologiczne Mazowsza jako źródło świadomości kulturowej dzieci w wieku szkolnym” to innowacyjny projekt mający na celu kształtowanie świadomości kulturowej, postaw patriotycznych i zainteresowania lokalną przeszłością wśród Odbiorców – uczniów klas I-V szkół podstawowych z woj. mazowieckiego. Koncentruje się na pomijanym w podstawie programowej elemencie dziejów Polski, w tym dziejów Mazowsza – dziedzictwie archeologicznym prahistorii. Projekt realizowany będzie poprzez cykl weekendowych warsztatów (lipiec-sierpień 2025), w ramach których Uczestnicy poznają kulturę materialną i duchową społeczności zamieszkujących obszar Mazowsza poprzez udział w zajęciach edukacyjnych opartych o specjalnie przygotowany scenariusz łączący elementy teoretyczne (podstawy wiedzy o dziedzictwie) z praktycznymi (odtwarzanie dawnych rzemiosł oraz zwyczajów społeczności pradziejowych). Działania wpłyną na: – zdobycie wiedzy i umiejętności – szacunek do lokalnego dziedzictwa i historii, – zrozumienie procesów kształtujących Europę Efektem projektu będzie zarówno edukacja uczniów, jak i stworzenie otwartych zasobów edukacyjnych dla nauczycieli i uczniów, dostępnych na dedykowanej stronie internetowej po zakończeniu projektu. Innowacyjność projektu polega na połączeniu edukacji z doświadczaniem historii, co znacznie zwiększa jej przyswajalność. Działania wpisują się w misję MEN, kultywując lokalny patriotyzm i budując świadomość historyczną i kulturalną młodego pokolenia.
Partnerami Fundacji w realizacji niniejszego projektu są:
Archeologiczne Warsztaty
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Głównymi realizatorami projektu są:
Paweł Dziechciarz,
Agnieszka Łukowska-Dziechciarz
dr Zbigniew Kubiatowski
Zajęcia finansowane są ze środków programu Ministerstwa Edukacji Narodowej pn. „Nasze tradycje”. Moduł: Edukacja i świadomość kulturalna, w ramach realizacji projektu pt. „Dziedzictwo archeologiczne Mazowsza jako źródło świadomości kulturowej dzieci w wieku szkolnym” (numer wniosku NT/2025/281)
Sprawozdanie z realizacji projektu
Projekt „Dziedzictwo archeologiczne Mazowsza jako źródło świadomości kulturowej dzieci w wieku szkolnym” realizowany był w cztery kolejne soboty od 9. do 30. sierpnia, w budynku Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, mieszczącym się na Kampusie Głównym UW.
W ramach projektu – zgodnie z założeniami – przeprowadzono osiem półtoragodzinnych warsztatów: cztery dla grupy wiekowej 7-9 lat i cztery dla grupy wiekowej 10-12 lat. Łącznie w projekcie wzięło udział ponad 40 dzieci z województwa mazowieckiego.
Tematami warsztatów były:
– Praca archeologa,
– Epoka kamienia na Mazowszu,
– Epoka brązu i epoka żelaza na Mazowszu,
– Epoka średniowiecza na Mazowszu.
Zajęcia były prowadzone w formule 50 na 50. Podczas każdego ze spotkań połowa czasu poświęcona była na część teoretyczną, a połowa na część praktyczną. Duży nacisk położony został przy tym na przemienność trybu pracy uczestników tak, by maksymalnie wykorzystać naturalną zmienność dynamiki warsztatowej formy zajęć.
W części teoretycznej uczestnicy warsztatów poznawali przeróżne aspekty przeszłości, dziedzictwa kulturowego i pracy archeologów, zapoznając się przy tym z najważniejszymi odkryciami z obszaru Mazowsza. Wiedza była przekazywana z wykorzystaniem multimedialnych i interaktywnych prezentacji oraz licznych pomocy dydaktycznych, np. rekonstrukcji zabytków. W części praktycznej uczestnicy wykorzystywali zdobytą wcześniej wiedzę wykonując ćwiczenia, grając w gry i wspólnie bawiąc się. Każda realizowana przez uczestników aktywność odnosiła się do prezentowanych wcześniej informacji, dzięki czemu dzieci mogły nie tylko je praktycznie wykorzystać, ale także skuteczniej utrwalić.
Oprócz zdobywania wiedzy o życiu dawnych społeczności uczestnicy warsztatów rozwijali również swoje zdolności interpersonalne, takie jak umiejętność pracy w grupie, komunikacja czy budowanie relacji, które są niezwykle ważne w rozwoju dzieci i młodzieży.
W ramach zajęć dzieci wykonywały zadania polegające m.in. na:
– eksploracji replik zabytków,
– opisie metrycznym i graficznym znalezisk,
– konserwacji ceramiki,
– wykonywaniu ozdób z miedzi, drewna i muszli,
– kaligrafowaniu,
– odtwarzaniu wymiany i handlu,
– graniu i samodzielnym tworzeniu plansz do historycznych gier,
Realizacja projektu pokazała, że edukacja w zakresie archeologii i ochrony dziedzictwa kulturowego może być niezwykle wartościowym elementem wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Obecnie tematyka ta jest marginalnym lub nawet całkowicie pomijanym zagadnieniem – nasze działania jasno udowadniają, że warto i można to zmienić. Głęboko wierzymy, że treści dotyczące lokalnego dziedzictwa archeologicznego powinny być ważnym elementem podstawy programowej – zarówno na poziomie edukacji wczesnoszkolnej, jak i w nauczaniu przedmiotu historia. Brak uwzględnienia tych zagadnień wpływa negatywnie na podejście obywateli – tak dzieci, jak i dorosłych – do poszanowania dziedzictwa kulturowego oraz pracy osób, które się nim zajmują, np. badają, konserwują i dbają o jego zachowanie.
Realizacja projektu wskazała również na potrzebę jego kontynuacji w kolejnych latach – i to w rozbudowanej formie. Świadczy o tym nie tylko pozytywny odbiór zajęć ze strony samych dzieci. Także rodzice i opiekunowie uczestników warsztatów wykazywali bowiem żywe zainteresowanie treściami przekazywanymi ich podopiecznym. Z tego powodu kolejny projekt planujemy skierować nie tylko do dzieci, ale również do ich opiekunów tak, by jeszcze bardziej kompleksowo kształtować świadomość dziedzictwa kulturowego obszaru Mazowsza i docierać do szerszych grup odbiorców – interesariuszy dziedzictwa.
Materiały dla nauczycieli
Niniejszy projekt oprócz realizacji samych warsztatów dla Dzieci zakładał także przygotowanie scenariuszy lekcji dotyczących pracy archeologa i pradziejów Mazowsza, które później będą mogły być wykorzystane przez nauczycieli i edukatorów w ich codziennej pracy.
Poniżej znajdą Państwo:
- scenariusze pięciu tematów lekcji. Każdy z nich jest przystosowany do dwóch poziomów, odpowiednio uczniów klas I-III oraz klas IV-V szkół podstawowych, czyli dzieci w wieku od 7 do 9 lat i dzieci w wieku od 10 do 12 lat.
- prezentację dla nauczycieli, w której znajdziecie Państwo informacje o archeologii i pracy archeologów oraz o archeologicznym dziedzictwie kulturowym Mazowsza.
Wszystkie zamieszczone materiały są do pobrania całkowicie bezpłatnie. Mogą je Państwo wykorzystywać zarówno w edukacji szkolnej, jak i pozaszkolnej. Materiały zawierają skondensowaną wiedzę teoretyczną oraz dedykowane do każdej lekcji ćwiczenia do wykonania przez uczestników lekcji. Zarówno przekazywane informacje, jak i proponowane aktywności odnoszą się również do konkretnych, wskazanych elementów podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej lub lekcji historii. Czas każdej z lekcji jest przewidziany na 45 minut tak, aby dopasować je do możliwości realizacji ich w szkołach.
Autorami scenariuszy lekcji są archeolodzy, absolwenci Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i edukatorzy prowadzący firmę Archeologiczne Warsztaty (www.archeologicznewarsztaty.pl): Agnieszka Łukowska-Dziechciarz i Paweł Dziechciarz.
Prezentacja dla nauczycieli
Przygotowaliśmy dla Państwa prezentację multimedialną dotyczącą archeologii Mazowsza i tajników naszej nauki – archeologii.
Jest ona komplementarna ze scenariuszami lekcji przedmiotu Historia przygotowanymi w ramach Projektu i udostępnionymi do bezpłatnego pobierania poniżej.
Prezentacja ta może być także dla Państwa pomocą w przygotowaniu się do realizacji lekcji związanych z zagadnieniami: nauki historycznych, podział dziejów na epoki i okresy, życie ludzi w pradziejach oraz życie codzienne ludzi we wczesnym i późnym średniowieczu.
Prezentacja składa się z dwóch części:
- praca archeologa – przedstawiamy tutaj czym jest archeologia, czym różni się ona od historii oraz innych nauk i profesji, jakie rodzaje źródeł badamy oraz jakie są podstawowe etapy naszej naukowej pracy. Ta część prezentacji
może być podstawą prowadzenia lekcji o archeologii. - Archeologia Mazowsza – w syntetyczny, podręcznikowy sposób przedstawiamy tutaj najważniejsze informacje o życiu różnych społeczności zamieszkujących ziemie polskie w prahistorii i średniowieczu, skupiając się przy tym na odkryciach z obszaru Mazowsza (krainy historycznej i obecnego województwa mazowieckiego).
Jesteśmy pewni, że są Państwo najlepszymi specjalistami od doboru nauczanych treści – dlatego zachęcamy, by korzystać z tych części naszej prezentacji, które są w Państwa ocenie najbardziej przydatne.
Lekcja 1 – Archeologia Mazowsza
Celem tej lekcji jest wskazanie czym jest archeologia, czym zajmują się archeolodzy, czym jest dziedzictwo kulturowe, dlaczego jest ono ważne, co robić gdy znajdzie się zabytki, gdzie przechowuje się zabytki i kto się nimi zajmuje.
Lekcja 2 – Epoka kamienia na Mazowszu
Celem tej lekcji jest wskazanie czym jest epoka kamienia, jak długo trwała, czym różniły się od siebie jej kolejne etapy (paleolit, mezolit i neolit), jakie surowce były wykorzystywane w tej epoce do produkcji narzędzi oraz jak mogło wyglądać życie ludzi w najstarszej epoce w dziejach ludzkości
Lekcja 3 – Epoka brązu i epoka żelaza na Mazowszu
Celem tej lekcji jest wskazanie czym są i czym charakteryzują się epoki brązu i żelaza na Mazowszu, czym jest brąz i jak się go tworzy, skąd składniki brązu brały się na Mazowszu, jak wyglądały handel i wymiana w zamierzchłych czasach, czym różni się epoka żelaza od epoki brązu i czym różnią się same żelazo i brąz, w jaki sposób na Mazowszu pozyskiwano żelazo oraz w jaki sposób Szlak Bursztynowy i handel z Rzymianami wpłynęły na losy naszego regionu.
Lekcja 4 – Wczesne średniowiecze na Mazowszu
Celem tej lekcji jest wskazanie skąd na Mazowszu wzięli się Słowianie, który z ich odłamów dotarł na ziemie polskie, jak na co dzień żyli Słowianie, jakich surowców używali do budowania domów, czym były grody, jak wyglądały i po co je budowano, jak wyglądała drużyna książęca, czym było plemię Mazowszan i kiedy Mazowsze zostało włączone do państwa pierwszych Piastów.
Lekcja 4 – Wczesne średniowiecze na Mazowszu – klasy I-III SP
Lekcja 5 – Pełne i późne średniowiecze na Mazowszu
Celem tej lekcji jest wskazanie czym różni się rozwinięte średniowiecze od wczesnego średniowiecza, na jakiej zasadzie funkcjonował podział na stany (książęcy, rycerski, duchowny, mieszczański i chłopski), jakie były codzienne zadania poszczególnych grup społecznych, jak powstało i jakie były dzieje Księstwa Mazowieckiego, jakie były najważniejsze grody i zamki Mazowsza, jak wyglądał rozwój kultury w średniowiecza oraz jaki był w tym udział duchownych i kultury klasztornej, w tym pisania i przepisywania ksiąg.
